مبانی نظری و پیشینه تحقیق نظریه ها و سبکهای فرزندپروری

سبک­های فرزندپروری^[1]

سبك‌های فرزندپروریاز جمله مفاهیمی است كه مطرح كننده روش‌ها و فنون برخورد والدین با فرزندان در خانواده می‌باشد. دارلینگ^[2]و استنبرگ^[3] سبك‌های فرزندپروری را منظومه‌ای از نگرش‌ها، نحوه برقراری ارتباط و روش نگهداری فرزند و همچنین جو عاطفی حاكم بر فضای رفتاری والدین تعریف می‌كنند. سبك‌های رفتاری والدین از سه جنبه مورد بررسی قرار گرفته است. اهداف مربوط به جامعه‌پذیری، عملكرد والدین در كسب اهداف از سوی فرزندان و جو عاطفی حاكم بر خانواده، منظور از اهداف، نتایج و غایت‌هایی است كه والدین در جریان جامعه‌پذیری فرزندان خود در پی آن هستند.

مقصود از عملكرد والدین نیز،مجموعه كنش‌های پدر و مادر در ارتباط با كودك و اعضای دیگر خانواده می‌باشد و در نهایت منظور از جو عاطفی، مجموعه روابط عاطفی،دلبستگی‌ها و انسجام میان اعضای دیگر خانواده می‌باشد(دارلینگ و استنبرگ، 1993،به­نقل از عطاپور،1380) نوع سبك فرزندپروری كه والدین از خود نشان می‌دهند بر رشد كودك تأثیر بسیاری می‌گذارد (بورن­استین^[4]، 2008)، باوم ریند^[5]، مك­كوبی^[6] و مارتین^[7]، 1986، به نقل از بورن استین، 2008) در مشخص ساختن چهار نوع سبك فرزندپروری نقش اساسی داشتند. سبك مقتدرانه^[8]، سبك مستبدانه^[9]، سهل‌گیرانه^[10] و بی‌تفاوت^[11].

مایز^[12] و پتیت^[13] (1997) سبك‌های فرزندپروری را این‌گونه تعریف كرده‌اند: مجموعه‌ای از رفتارها كه تعیین كننده ارتباطات متقابل والد- فرزند در موقعیت‌های متفاوت و گسترده است و این‌گونه فرض می‌شود كه موجب ایجاد یك فضای تعامل گسترده می‌گردد. سبك فرزندپروری به عنوان مجموعه‌ای از نگرش‌ها به كودك در نظر گرفته می‌شود كه منجر به ایجاد جو هیجانی می‌شود كه رفتارهای والدین در آن جو بروز می‌نماید. این رفتارها دربرگیرنده رفتارهای مشخص، رفتارهایی كه در جهت هدف والدین است، كه از طریق آن رفتارها والدین به وظایف والدینی‌شان عمل می‌كنند، اشاره به تمرین‌های فرزندپروری دارد، و هم رفتارهای غیرمرتبط با هدف والدینی مانند ژست‌ها، تغییر در تُن صدا یا بیان هیجان‌های غیرارادی می‌باشد (استنبرگ، 1994).

بیشتر محققانی که تلاش کرده‌اند محیط فرزندپروریرا توصیف کنند،به مفهوم سبک فرزندپروری دیانا بامریند تکیه کرده­اند. سازه سبک فرزندپروری، به منظورتفاوت در تلاش­های والدین برای کنترل واجتماعی کردن فرزندانشانبه کار می‌رود(بامریند، 19911). دو نکته درفهماین تعریف مهم است: اول اینکه سبک فرزندپروری برای توصیف فرزندپرورینرمال به کار می‌رود؛ به عبارت دیگر گونه­شناسی سبک فرزندپروری، نباید فقطدربرگیرنده­ی فرزندپروری انحرافی باشد. دوم این­که بامریند فرض کرده بود کهفرزندپروری نرمال،حول موضوع کنترلمی‌چرخد ،هر چند که ممکن است والدین دراینکه چگونه فرزندانشان را کنترل ویا اجتماعی کنند،متفاوت باشند،ولی بهطورکلی فرض می‌شود که نقش اولیه همه والدین تاثیر گذاشتن، درس دادن وکنترل فرزندانشان می‌باشد (کیسل و لاینز،2001).

علاقه به بررسی تاثیر والدین بر رشدکودک پیامد طبیعی، تئوری رفتارگرایی و فرویدی بود . رفتارگرایان کودک علاقمند بودند که چگونه الگوهای تقویت در محیطی که کودک در تماس باآن است، منجر به رشد می‌شود. نظریه­پردازان فرویدی در مقابل بحث می‌کردندکه تعیین­کننده‌های اساسی رشد، زیستی هستند و به صورت اجتناب ناپذیری باآرزوهای والدین و خواسته‌های اجتماعی در تعارض می‌باشند. در این نظریه، فرض می‌شود که تعامل بین نیازهای لیبیدویی کودک و محیط خانوادگی، تعیین کنندهتفاوتهای فردی در رشد کودک می‌باشد. اکنون دو سوال اساسی در تحقیقات مربوطبه اجتماعی کردن مطرح است:

سبک فرزندپروری چه چیزی است؟ و پیامد سبک­هایتربیتی متفاوت چه می‌باشد؟(دارلینگ و استنبرگ،1993). در حال حاضر اجماع نظری مبنی بر اینکه تمرین­های فرزندپروری بر رشد کودکتاثیر می‌گذارد، وجود دارد، البته مدارک نشان داده­اند رفتارهایفرزندپروری مجموعه رفتارهای زیادی را در بر می‌گیرد. بنابراین تاثیر یکرفتار والدینمی‌تواند به آسانی مورد بررسی قرار گیرد. به عنوان مثالممکن است کودکی که به خاطر عملی که انجام داده، سیلی بخورد ولی هنوز نسبتبه والدین احساس عاطفه،مهر و گرمی کند و یا اینکه ممکن است والدین به صورتتکنیکی درست عمل کنند، اما چون عاطفه و مِهر کمی را آشکار نمایند، کودکاناحساس سردی و بی‌میلی می‌کنند. تلاش‌های کمی و کیفی برای ارزیابی سبکفرزندپروری بر روی سه مولفه خاص تمرکز کرده‌اند: رابطه هیجانی، رفتارها وتمرین­های والدین و سیستم­های اعتقادی والدین (دارلینگ و استنبرگ، 1993).